مفتاح النجات

احمد بن ابی الحسن ملقب به " شیخ الاسلام "، " شیخ جام " و " قطب الاوتاد " از مشایخ بزرگ قرن ششم هجری است . شیخ احمد جام در ردیف اولین کسانی است که در آداب تصوف مواعظ و مجالسی داشته اند. از وی چهارده رساله و کتاب و یک دیوان شعر برجای مانده است. وی که جوانی خویش را به عیش و نوش سپری می کرد در بیست و دو سالگی تغییر حال داد. وی مدت 18 سال از عمر خویش را به ریاضت و تفکر و مطالعه سپری نمود و پس از آن به موعظه و ترویج و تبلیغ شریعت مشغول گشت. " خواجه سدید الدین محمد بن یعقوب غزنوی " از مریدان شیخ احمد، در نیمه قرن ششم هجری کتابی در مقامات وی تالیف نموده است. مشایخ جام که از دودمان احمد جام می باشند، از نظر وسعت، شهرت، نفوذ روحانی و قدرت جایگاه قابل توجهی در میان خاندان های بزرگ و معروف ایرانی دارند. شیخ احمد کتاب " مفتاح النجات " را در سال 522 هجری به مناسبت توبه فرزندش خواجه نجم الدین ابوبکر و به درخواست او نوشته است. این کتاب متنی صوفیانه در کیفیت بیان مطالب عرفانی و اخلاقی با اصطلاحات دلنشین و ترکیباتی موافق ذوق عامه است و روش نویسنده طرح مساله در ابتدای بحث و پاسخگویی به آن از طریق استقرا و بیان حکایات می باشد. مفتاح النجات که اعتقادات اهل سنت و جماعت و روش محققان و شیوه اهل زهد و تقوا و سیرت سالکان راه حق را بیان می کند، در یک مقدمه ، هفت باب و دو فصل نگارش شده است. دکتر احمد فاضل در کار تصحیح کتاب پیش رو از پنج نسخه شامل نمونه های وین اتریش، کتابخانه سلیمانیه ترکیه، موزه قونیه، کتابخانه دانشگاه تویینگن و کتابخانه وزارت اطلاعات کابل بهره برده است. نسخه وین به دلیل قدمت بیشتر و صحت افزونتر اساس کار تصحیح قرار گرفته است.